از وجوه کودک‌آزاری که کمتر به آن توجه می‌شود محروم شدن کودک از دوره کودکی است و هرگونه غفلت در این دوره، پیامدهای جبران‌ناپذیری برای فرد به ‌همراه خواهد داشت.

دوران کودکی مهم‌ترین دوره‌ زندگی انسان است، دوره‌ای که در آن بخش عمده‌ی رشد و تکامل جسمی و روانی انسان شکل می‌گیرد.

در سال‌های اخیر جنبه‌های روحی و روانی کودکان نیز در کنار جنبه‌های جسمی آنان مورد توجه قرار گرفته است به ‌طوری‌که جرم‌انگاری آسیب به کودکان با عنوان کودک آزادی شناخته می‌شود و در قانون مدنی برای آن مجازات تعیین شده است.

*راهکاری برای رهایی از چالش کودک آزاری

کودک آزاری یک واقعیت اجتماعی است هر چند که مطلوب ما نباشد. این اتفاقی است که در جامعه صورت می‌گیرد.

بسیاری از فعالان حقوق کودک و نوجوان بر این باورند که از مهمترین علت افزایش کودک آزاری در جوامع مختلف فقدان آموزش و آگاهی‌بخشی به کودکان و خانوده‌هاست، آنها عقیده دارند باید قوانینی برای پیشگیری و کاهش آمار کودک آزاری تصویب کرد.

اگر این راهکار کاملی نیست، اما آموزش بهترین شیوه برای رفع این مصائب بر می‌شمارند، چرا که در بسیاری از موارد کودک‌آزاری، اگر کودکان آموزش‌های لازم را دیده و آگاهی‌های لازم را دریافت کرده باشند میزان تهدیدات در جامعه کاهش می‌یابد. نبود آموزش کافی و کارآمد سبب رشد کودک‌آزاری می‌شود.

بنابراین با در نظر گرفتن گروه سنی کودکان، آموزش راهی برای کاهش آمار کودک آزاری در ایران است.

*کودک در ایران چگون تعریف شده است؟

کودکان و نوجوانان ایران به افراد ایرانی زیر سن ۱۸ سال گفته می‌شود. (بر اساس پیمان نامه حقوق کودک، کودک زیر سن ۱۸ سال تعریف می‌شود و ایران از سال ۱۳۷۳ به این پیمان پیوسته است). وضعیت کودکان در ایران متناقض است.

خانواده‌هایی وجود دارند که کل زندگی‌شان، فرزندشان هستند و تمام برنامه‌ها بر محور کودکان تنظیم می‌شود و از سوی دیگر آمارهای ناراحت‌کننده‌ای در حوزه کودکان داریم. در یک دسته‌بندی کلان کودکان را به دو دسته کودکانی که مسئله ندارند (زندگی عادی می‌کنند) و آسیب‌دیده (یا در معرض آسیب) تقسیم می‌شوند. در حال حاضر مسئله ما دسته دوم از این کودکان است.

*جنبه‌های کودک‌آزاری چیست؟

کودک‌آزاری عبارت است از هر گونه بدرفتاری فیزیکی و یا عاطفی، سواستفاده جنسی، غفلت یا رفتار همراه با بی‌توجهی یا استثمار تجاری یا سایر انواع استثمار که منجر به آسیب واقعی یا احتمالی به سلامت، بقا، رشد یا کرامت کودک در زمینه روابط یا مسئولیت، اعتماد یا قدرت شود. (تعریف سازمان جهانی بهداشت). برخی از این آثار می‌تواند مخفی باشد.

ممانعت از حاضر شدن در کلاس درس، محروم کردن او از غذا، حبس در حمام یا زیرزمین نمونه کودک‌آزاری است، تنبیه بدنی  و تجاوز جنسی به کودک هم از انواع کودک‌آزاری فیزیکی است.

کودک‌آزاری یکسری وجوه شناخته شده دارد از جمله خشونت‌های جسمی-جنسی و کلامی که علیه کودکان صورت می‌گیرد. این ها باز خود لایه‌های مختلفی دارند، خشونت درون خانه توسط نزدیکان و خشونت خارج از خانه توسط افراد غریبه است.

یکی از وجوه کودک‌آزاری که کمتر به آن توجه می شود محروم شدن کودک از دوره کودکی است. به عنوان مثال، کودکی که باید بازی کند اما بخاطر وضعیت اقتصادی نامناسب کار می‌کند یا کودکی که در سن آموزش است و باید سر کلاس درس باشد اما کار می کند.

*سند لایحه حمایت از کودکان چگونه است؟

این لایحه خود سند آشفتگی فکری در حوزه کودکان است. لایحه مدت‌هاست که دغدغه‌ای در سطوح دانشگاهی و اجتماعی است. از سال 1388 که این لایحه به مجلس رفت و سیر قانونی و اداری را در پیش گرفت وضعیت مناسبی ندارد آخرین وعده ای که داده شد این است که تا شش ماه آینده نهایی می‌شود. مسئله از بُعد جامعه شناختی دو رویه دارد.

یکی حساسیت‌هایی است که جامعه نسبت به پدیده موجود واکنش نشان می‌دهد به طور مثال رسانه‌ها نسبت به این موضوع حساس شدند. بُعد دوم مسئله، اراده برای تغییر است یعنی یک اراده جمعی وجود داشته باشد که بگوید این وضعیت مناسب نیست و باید تغییر کند.

میزان وقوع کودک‌آزاری بر ضرورت تصویب قانونی برای حمایت از حقوق این گروه از جامعه تأکید می‌کند اما ضرورت تصویب این لایحه برای بسیاری از نمایندگان مجلس هنوز مبهم است.

به موجب قانون حمایت از حقوق کودکان و نوجوانان مصوب سال ۸۱ کودک ‌آزاری جرم عمومی تلقی می شود و هر فردی از وقوع آن اطلاع داشته باشد، می تواند طبق قانون به محاکم قضائی گزارش دهد و مراجع قضائی نیز حسب قانون با متخلفان برخورد خواهد کرد اما نکته اینجاست که بسیاری از مردم نمی‌ دانند کودک آزاری جرم است و در این زمینه قانونی وجود دارد.

البته لایحه حمایت از کودکان، لایحه‌‌ای مترقی است که در صورت تصویب می‌تواند اتفاقات خوبی در حوزه حمایت از حقوق کودکان و نوجوانان را رقم بزند.

*چرا افزایش آمار کودک‌آزاری در حاشیه شهرها را داریم؟

آمار کودک آزاری در حاشیه کلان شهرها بیشتر است. روزانه حداقل دو یا سه مورد کودک آزاری در مناطق حاشیه ای گزارش می شود، کودک آزاری هایی که در مناطق حاشیه ای رخ می دهد بیشتر در بخش کودک آزاری جسمی دیده شده است که عمدتا از سوی والدین معتاد صورت می گیرد و فضا برای این کودکان ناامن است.

آمارهایی که در زمینه کودک آزاری وجود دارد و آمارهایی که از طریق اورژانس اجتماعی گزارش می ‌شود، نشان می دهد میزان کودک آزاری در سال های اخیر رشد داشته و این افزایش تنها مختص کشور ایران نیست بلکه حتی در کشورهای پیشرفته نیز آمار کودک آزاری و تضییع حقوق کودکان رو به افزایش است. لذا وزارت بهداشت، آموزش و پرورش، صدا و سیما و سازمان بهزیستی و ... در زمینه کودک آزاری وظایفی دارند که باید انجام دهند تا میزان کودک آزاری کاهش یابد.

*راهکار نهایی؛ مبارزه کودک آزاری نیازمند آموزش است

برای کاهش آمار آسیب ‌های اجتماعی و مواردی همچون کودک آزاری تنها تصویب قوانین کفایت نمی ‌کند بلکه به لحاظ فرهنگی باید آموزش داد.

این آموزش باید در برگیرنده جهت آگاه سازی همه اقشار جامعه به ویژه والدین، پرستاران کودک و معلمان باشد. نهادهایی که در ارتباط با مسایل کودکان و خانواده ها هستند وظیفه سنگینی برای آگاه سازی خانواده ها دارند.

یکی از این نهادها آموزش و پرورش است که باید مهارت آموزی را در دستور کار خود قرار دهد ضمن اینکه آموزش های خود مراقبتی باید به کودکان داده شود تا قربانی خشونت نشوند.

ارائه آموزش‌ های مهارت‌ آموزی به خانواده ها و کودکان در جهت کاهش آسیب ‌های حوزه کودک ضرورت دارد و با ارائه این آموزش ‌ها در مدارس می‌ توان از بروز خطر برای کودکان جلوگیری کرد.

درباره نحوه آموزش های خود مراقبتی و تاثیر نهادها و خانواده ها در این آموزش ها، در هر بازه سنی این آموزش ها باید توسط عوامل مختلف دیگر نظیر رسانه ها تلوزیون، رادیو و مجلات هم از طریق داستان گویی طنز یا پخش برنامه های کودکانه یا انیمیشن ها صورت گیرد.

در سنین بسیار پایین و در قدم اول خانواده است که می تواند این آموزش ها را به کودک خود دهد. در مراحل بعد باید توسط مهد کودک، آموزش و پرورش و موسسات حمایت از کودکان صورت گیرد. باید به این موضوع هم توجه داشت، که آموزش ها باید متناسب با سن کودک باشد.

در هر سنی آموزش ها متفاوت است و ما نباید در آموزش ها پیشروی داشته باشیم. نکته مهم تر این است که کودک باید آگاه باشد، زمانی که برایش مشکلی پیش می آید، چگونه و کجا باید آن را مطرح کند، باید بداند که اول از همه این موضوع را باید با خانواده خود در میان بگذارد و در صورت نبود خانواده با چه شماره هایی تماس بگیرد و یا چگونه این موضوع را با مشاور خود در میان بگذارد.

*منابع:

کتایون خوشابی، گزارش یک مورد سوء استفاده جنسی، فصلنامه رفاه اجتماعی، پیاپی، بهار 92

هدی حلاج زاده ، معصومه شاد منفعت، سعید کبیری، تاثیرسرمایه های اجتماعی و فرهنگی بر آگاهی و عملکرد والدین نسبت به مسئله کودک آزادی، مجله جامعه شناسی نهادهای اجتماعی، پیاپی 12 پاییز و زمستان 97

فاطمه زرگر، حمید طاهر نشاط دوست، بررسی عوامل جمعیت شناختی و خانوادگی موثر در بروز کودک آزاری فصلنامه خانواده پژوهی، پیاپی6، 1395

فیروزه درخشانپور، احمد حاجبی، زهره احمدآبادی، بیتا صدیق، فراوانی و عوامل خطر مرتبط با کودک آزادی در مراجعان به مراکز بهداشتی و درمانی مجله روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران، 1398

تهیه کننده: الهام قاسم‌پور

انتهای پیام/