امروزه با گسترش و پیشرفت فناوری اطلاعات و استقبال چشمگیر جامعه از این تکنولوژی‌های نوظهور با عصر جدیدی به نام عصر ارتباطات یا سایبری روبه رو هستیم، هنگامه ای که با وجود تمام فرصت های اطلاعاتی و آموزشی؛ تهدیدهایی نظیر جرایم رایانه ای را نیز برای مخاطبان به همراه دارد.

شیوع جرایم رایانه‌ای مختلف، موجب بروز آسیب ها و خسارات گوناگونی در جامعه می‌شود. برخی از این جرایم، مبانی اخلاقی و روابط اجتماعی جامعه را هدف قرار می‌دهند و بعضی‌ دیگر، صدمات قابل توجه مالی و اقتصادی به‌ اجتماع وارد می‌کنند. از میان جرایم رایانه‌ای "کلاهبرداری رایانه‌ای" جرمی کاملا شاخص‌ محسوب می‌شود.

اين جرم به واسطه دسترسي مجرمان به ابزار و فناوري هاي جديد است که به این افراد امكان ارتكاب جرم در حد وسيع و سپس پنهان شدن پس از آن بدون نياز به روبرو شدن فيزيكي با بزه ديده و يا قرباني خود را مي دهد.

كلاهبرداري رايانه اي يا اينترنتي را می توان از بیشترین جرایم رايانه اي با ابعاد مالي دانست، ارتكاب اين جرم امروزه به يك معضل جدي در فضاي سايبر تبديل شده و اگر انگيزه عمده جرایم رايانه اي را مالي بدانيم كلاهبرداري رايانه اي سهم اصلي در حوزه جرایم مالي را به خود اختصاص داده است و 85 درصد خسارات مالي ناشي از جرایم اينترنتي در نتيجه كلاهبرداري اينترنتي است.

*تاریخچه کلاهبرداری رایانه ای

از لحاظ سابقه تاريخي ارتكاب اولين جرم كلاهبرداري رايانه اي در سال 1960 و توسط حسابدار يك شركت در آمريكا به نام "رويس" صورت گرفت وي به علت اختلاف با شركت با ورود داده هاي اضافي به سيستم هاي شركت در قيمت كالاها تغييراتي ايجاد و مبالغ به دست آمده را به حساب هاي مخصوصي واريز کرد.

*تعريف جرم كلاهبرداري رايانه اي

در ماده 13 قانون جرایم رايانه اي، هرگونه استفاده غيرمجاز از سامانه هاي رايانه اي يا مخابراتي براي ارتكاب اعمالي از قبيل وارد كردن، تغيير، محو، ايجاد يا متوقف كردن داده ها يا مختل كردن سامانه و تحصيل وجه يا مال يا منفعت يا خدمات يا امتيازات مالي براي خود يا ديگري را جرم رایانه ای می گویند.

*تفاوت كلاهبرداري در فضای حقیقی با كلاهبرداري در فضای مجازی

در نوع سنتي جرم توسل به وسايل و مانورهاي متقلبانه و اغفال مال باخته برای تسليم مال صورت مي گيرد و به لحاظ لزوم فريب خوردن قرباني نشان مي دهد اين جرم تنها عليه يك انسان قابل تصور است و با فريب ماشين، اين جرم محقق نمي شود ليكن در كلاهبرداري رايانه اي امكان فريب ماشين ها و سيستم ها ي پردازش خودكار جداگانه و با انسان توامان متصور است .

در كلاهبرداري سنتي به لحاظ اغفال قرباني لزوم روبرو شدن با بزه ديده و حضور فيزيكي در نزد وي وجود دارد ليكن در كلاهبرداري رايانه اي سوء استفاده از داده هاي برنامه ها و سيستم هاي رايانه اي از راه دور صورت مي گيرد و اغلب كلاهبردار و قرباني با هم روبرو نمي شوند.

*انواع كلاهبرداري رايانه اي:

1-كلاهبرداري سنتي رايانه اي: فناوري هاي اطلاعاتي و ارتباطي مي تواند ابزاري در جهت ارتكاب جرم كلاهبرداري سنتي قرار گيرد به طوري كه مجرمان از اين ابزار براي انجام مانورهاي متقلبانه و فريب افراد استفاده و كلاهبرداري سنتي استفاده می کنند كه در اين حالت پرونده در پليس آگاهي مورد رسيدگي قرار گرفته و پليس فتا به عنوان همكار در كنار پليس آگاهي عمل خواهد کرد. امروزه به دليل برداشت ناصحيح از مفهوم جرم كلاهبرداري رايانه اي يا اينترنتي اغلب كلاهبرداري هاي سنتي را به عنوان كلاهبرداري رايانه اي تلقي مي  کنند.

2-كلاهبرداري اينترنتي: الف)وارد كردن داده ها يا مختل كردن سيستم ها

ب)تغيير داده ها يا مختل كردن سيستم ها

ج)محوكردن داده ها يا مختل كردن سيستم ها

*شيوه و شگردهاي كلاهبرداري رايانه اي

1-فيشينگ

2-حراج آنلاين

3-از طريق چت

4-از طريق اعلام برنده شدن در قرعه كشي

5-از طريق فروش اعتبارات

6-از طريق ارسال نامه اينترنتي (ايميل)

7-از طريق آگهي تبليغات

8-حمله هاي كلاهبرداري اعتبارسنجي

*روش‌هاي متداول كلاهبرداري اينترنتي

1-كلاهبرداري نيجريه اي كه با روش هاي مختلف و متنوع صورت گرفته در مهمترين اين شيوه ها كلاهبرداران با نفوذ در ايميل تجار و بازرگانان و هك ايميل يكي از طرفين معامله (اغلب خريدار) با ارسال پيام هاي فريبنده خريدار را وادار به واريز وجوه كلان به حساب هاي اعلامي خود می کند در حالي كه خريدار این تصور را دارد كه با فروشنده اصلي در حال تبادل نامه الكترونيكي است.

در روش ديگر كاربران را با اين عنوان كه قصد دارند وجوهي را از يك كشور ثالث (اغلب افريقايي) به كشور وارد نموده و فقط يك شماره حساب نياز دارند فريب داده و در مرحله بعد با اخذ وجوهي از كاربر فريب خورده و تحت عنوان ماليات وجه واريزي پنهان مي شوند که اكثر اين ايميل ها از خارج كشور ارسال می شوند.

2--فريب در پيشنهاد كاري

3-سوءاستفاده از نام و شهرت چهره هاي معروف فرهنگي و ورزشي

4-سوءاستفاده از طريق شبكه هاي اجتماعي با ايجاد صفحات مختلف و به قصد كلاهبرداري

5-سوءاستفاده از احساسات كاربران و تحت پوشش نيات خيرخواهانه

6-كلاهبرداري از زنان و دختران با ايميل هاي فريبنده و ازدواج اينترنتي

7- کلاهبرداری تحت عنوان برنده شدن در قرعه کشی

*تبعات وقوع جرایم اینترنتی در جامعه

با نگاهی به مطالب علمی می بینیم که كارشناسان مي گويند امروزه فشار يك دكمه بر روي صفحه كليد كامپيوتر مي‌تواند به مراتب خطرناكتر از يك بمب باشد. ايجاد ضربه عاطفي به خانواده مالباختگان به واسطه فروپاشي خانواده و تبعات ناشي از آن، ایجاد اختلافات خانوادگی به واسطه از دست دادن منابع اقتصادی خانواده و سخت شدن معیشت، پايمال شدن حقوق شهروندي و از بين رفتن اموال شخصي افراد، ایجاد بی اعتمادی در خانواده و فامیل، عدم اعتماد اجتماعی به مؤسسات خیریه که با نیت صحیح اقدام به جمع آوری کمک های مردمی می‌کنند و از بین رفتن انگيزه کار و تلاش و سرمايه‌گذاري در فضای اینترنت را می توان از جمله پیامدهای وقوع جرایم اینترنی در جامعه عنوان کرد.

*نتیجه‌گیری و پیشنهادها:

عمده دلائل بروز کلاهبرداری های اینترنتی را می توان

1-نبود کنترل اجتماعی،

2-عدم آشنایی با قوانین و حقوق اجتماعی

3-صنعتي شدن جوامع

4-عملکرد ضعیف دستگاه های نظارتی

5-تغييرات سريع فناوري اطلاعات

6-ضعف آموزش فرهنگی دانست.

با توجه به نتايج به دست آمده مي‌توان پيشنهاد داد با توجه‌ به‌ ضرورت‌ بررسی‌ این‌ مقوله‌ مهم‌ در این‌ برهه‌ از زمان‌ که‌ تجارت‌ تکنولوژی‌، دانش‌ فنی‌ و آفرینش‌ فکری‌ برای‌ دولت ها مهمتر از تجارت‌ کالا و خدمات‌ شناخته ‌می‌شود لازم است تحقیقات جامعی از طرف اهل علم انجام شود و در موضوعات تحقیقات علمی گنجانده شود.

یکی از نقاط قوت نیروی انتظامی که در سال‌های گذشته بازتاب خوبی هم داشته است اطلاع رساني و برنامه‌ريزي جهت آموزش و آگاه سازی توسط کارشناسان پلیس فتا از سنين پايين و در مدارس است که بایستی این رویه باید تقویت شود.

کارکرد ضعیف نهاد‌ها، سازمان ها و ساختارهای اجتماعی در مشارکت با پلیس جهت تولید امنیت و نظارت اجتماعی باعث شده تا شاهد افزایش جرایم اینترنتی باشیم به همین خاطر با ایجاد دپارتمانی مشترک بین نهادهای مرتبط می توان به یک نظریه جمعی برای سازماندهی شبکه های اجتماعی رسیده و از ارتکاب بیشتر این جرم جلوگیری کرد.

محمدرضا میرحیدری

انتهای پیام/