دوازدهم آذرماه، مطابق با سوم دسامبر، روز جهانی معلولان است. این نامگذاری از سوی مجمع عمومی سازمان ملل متحد اعلام شده تا همه ما به وظایف خود در قبال افراد دارای معلولیت آگاه شویم.
منشور سازمان ملل روز معلولان را برخاسته از نیازهای افرادی می‌داند که به رغم محدودیت‌های حسی و حرکتی باید مانند دیگران از امکانات رفاهی و اجتماعی برخوردار شوند. طبق این منشور معلولان نیز صرف‌نظر ازعلت، کیفیت، و حدت نقص و ناتوانی‌شان، دارای همان حقوق اساسی هستند که سایر شهروندان از آنها برخوردارند. حق برخورداری از یک زندگی دلپذیر و حتی‌المقدور عادی، در راس این حقوق قراردارد. حق بهره‌مندی از خدمات آموزش و پرورش، بهداشت، مسکن، اشتغال، امکانات تفریحی، حقوق مدنی، سیاسی و حفظ حیثیت انسانی معلولان، حق ذاتی آن‌هاست.
*فرد دارای معلولیت کیست؟
کم توان یا فرد دارای معلولیت به کسی گفته می‌شود که به علت نقص جسمی یا ذهنی (چه ?مادرزاد وچه غیر آن) اختلال مستمر و قابل توجهی در سلامت و کارآمدی عمومی وی ایجاد شده و تا حدی یا به کلی از تأمین ضرورت‌های زندگی عادی فردی یا اجتماعی ناتوان است.
معلولیت‌ها بر حسب امکانات بازتوانی و ترمیمی و نتایج اجتماعی در چهار گروه عمده طبقه‌بندی می‌شوند و هر کدام از این گروه‌ها شامل معلولیت‌های متعدد و متنوع هستند:
۱ـ معلولیت‌های حواسی که شامل معلولیت‌های بینایی و شنوایی هستند.
۲ـ معلولیت‌های احشایی که شامل معلولیت‌های قلبی عروقی تنفسی کلیوی و… هستند.
۳ـ معلولیت‌های حرکتی که شامل انواع معلولیت‌های دستگاه حرکتی و اعصاب است.
۴ـ معلولیت‌های روانی
*مشکلات معلولان
معلولان در همه جا دچار مشکلات متنوعی هستند، اما در کشورهایی که زیرساخت‌های لازم برای حضور آنها فراهم نشده، این مشکلات دو چندان می‌شود. در شهرهای بزرگ ایران، بارها تلاش شد تا مناسب سازی‌های لازم صورت گیرد، تلاش‌هایی که چندان مثمرثمر نبود که شاید گسستگی و انقطاع برنامه‌ها، یکی از دلایل آن باشد.
مشکلات درون و برون‌شهری: یکی از عمده‌ترین مشکلات معلولان مشکل حمل‌ونقل و جابه‌جایی درون و برون‌شهری است. به‌طور مثال نبود امکانات مناسب بهداشتی بین جاده‌ای برای آنها، نبود امکانات در مراکز خرید و مواردی از این دست. اما مهم‌ترین موضوع این بخش که می‌توان به آن پرداخت، نبود امکانات حمل‌ونقل درون‌شهری برای آنها است. نبود صندلی‌های مناسب در مترو و بی آر تی، وجود پیاده‌روهایی با عرض کم و استفاده از مصالح نامناسب برای ساخت آنها از جمله مواردی است که حضور معلولان در خیابان‌های شهر را با مشکل مواجه می‌کند.
مشکلات کار: در ایران قانونی مبتنی بر قانون ۳ درصد وجود دارد که بیان می‌کند در دستگاه‌های دولتی سه درصد افراد استخدامی باید از معلولین باشند اما این قانون هیچ وقت اجرا نشده است.
برخورد افراد جامعه: به دلیل عدم فرهنگ‌سازی برخی از معلولان سعی می‌کنند کمتر در جامعه حضور پیدا کنند. رفتارهای نادرست با افراد دارای معلولیت عموماً از مشکلاتی است که هر فرد معلول به آن اشاره دارد.
زندگی شخصی: برخی معلولین در زندگی شخصی خود را افرادی سرشکسته و ناتوان می‌دانند که توان مقابله با دیگر افراد جامعه را ندارند، اما این نگرش در آنها باید دچار تغییراتی شود که این تغییرات با کمک افراد خانواده و دوستان و اطرافیان آنها صورت خواهد گرفت. به استعدادهایی که معلولین دارند باید توجه شود و با استفاده از آنها بتوانند زندگی را از نو آغاز کرده و احساس کمبود یا مزاحمت برای دیگر افراد نداشته باشند.
مشکلات مالی: مشکلات اقتصادی معلولین ناشی از نبود شغل مناسب و گاه هزینه‌های سنگین بازتوانی است
مشکلات تحصیلی: مشکلات تحصیلی معلولین شامل عدم امکانات در مدارس و دانشگاه‌ها و نگاه مردم جامعه و عدم فرهنگ‌سازی است
مشکلات ورزشی و رفاهی: همان مشکل نبود امکانات مناسب برای حمل‌ونقل و هزینه‌های بالای ورزش برای معلولین مانع انجام ورزش برای اکثر معلولین شده است.
*آموزش و فرهنگ
معلولان باید فرصت یابند تا استعدادهای خلاّق هنری و فکری خود را رشد داده و آن را نه تنها برای منافع خود، بلکه برای غنی‌سازی جامعه به کار گیرند. به این منظور، باید دسترسی آنان برای مشارکت در فعالیت‌های فرهنگی تضمین شود. از شمار این اقدامات، می‌توان تهیه وسایل کمک ارتباطی برای ناشنوایان، منابع و مطالب علمی به خط بریل یا نوارهای صوتی برای اشخاصی که دچار اختلالات بینایی در سطح مختلف هستند، و خواندنی‌هایی که از لحاظ کمی و کیفی باتوان و استعداد افراد کم توان ذهنی مناسب باشد را نام برد.
*مشارکت اجتماعی معلولین
افراد معلول باید در تصمیم‌گیری‌ها به ویژه درخصوص سازمان‌هایی که اعضای آن از معلولان تشکیل شده، یا معلولان در آن عضویت دارند و برای معلولان خدمت‌رسانی می‌کنند، مشارکت جدی و تأثیرگذار داشته باشند. کمک به تشکیل گروه‌های خودیار به منظور حمایت و توسعه جامعه خاص معلولان، از مهم‌ترین اقدامات برای مشارکت این گروه می‌باشد.
تشکیل جوامع خاص معلولان نیز می‌تواند پاسخگوی نیازهای آنان باشد. از سوی دیگر، وجود چنین تشکیلاتی، موجب می‌شود تا افراد ضمن برخورداری از رابطه اجتماعی، استقلال اقتصادی، احترام اجتماعی، دسترسی به خدمات تخصصی، و نیز زندگی زناشویی و تشکیل خانواده، بتوانند دیدگاه‌ها و ایده‌هایشان را مطرح، و در مورد مسایل مربوط به زندگی خود، تصمیم گیری کنند.
*یاری به معلولان
کمک و یاری رساندن به هم نوع، فضیلتی است بزرگ و در اسلام سفارش زیادی به آن شده است. البته این کمک باید به حال کمک گیرنده مفید باشد و موجب ناراحتی او نشود. کسانی که با انگیزه خودنمایی، ارضای حس خود بزرگ‌بینی و فخرفروشی به دیگران کمک می‌کنند، راه خطا می‌روند. در این میان، کمک به افراد معلول، برداشتن همه موانع و مشکلات نیست، بلکه کمک به انجام کاری است که این افراد از عهده آن برنمی آیند. فراهم ساختن امکانات شرکت واقعی معلولان جسمی در زندگی اجتماعی، در آنها دلگرمی، اعتماد به نفس و نشاط می‌آفریند.
*چگونه با افراد معلول معاشرت کنیم؟
بارها برایمان پیش آمده به دلیل آنکه نحوه تعامل با افراد دارای معلولیت را نمی‌دانستیم، خود را از دوستی صمیمی و همنشینی با آنها محروم کرده و از خود پرسیدیم چگونه با آنها معاشرت کنیم؟
افراد دارای معلولیت مانند دیگران، جزیی از جامعه هستند و وظیفه شهروندی در قبال آنها حکم می‌کند که نحوه ارتباط با این افراد را بدانیم تا اگر زمانی در کوچه یا خیابان و یا یک مهمانی با چنین فردی روبه‌رو شدیم و نیاز به ارتباط با او داشتیم، این ارتباط در کمال شایستگی برقرار شود.
پیش از هر سخنی باید بدانیم که در تعامل با فرد دارای معلولیت، انسانیت او مقدم بر معلولیت وی خواهد بود بنابراین در تمام مواقعی که با فرد معلول، ارتباط برقرار کرده و با او معاشرت می‌کنید، معلولیت او را در حاشیه شخصیت و توانایی‌هایش قرار دهید. اگر لازم می‌دانید که در مصاحبت با او نام معلولیتش را بدانید، می‌توانید از خود فرد بپرسید که ترجیح می‌دهد از چه اصطلاحی استفاده کنید.
دست دادن شیوه مناسبی برای سلام و احوالپرسی با همگان نیست. اگر تردید دارید از خود شخص بپرسید که آیا مایل به دست دادن با شما است یا نه؛ برخی معلولیت‌ها شامل محدودیت حرکتی دستها می‌شود بنابراین اگر می‌خواهید دست بدهید، شما دست خود را به محبت به سمت فرد معلول دراز کنید.
*تعامل با افراد دارای لکنت زبان و ضعف شنوایی
قرار نیست نوع حرف زدن شما با فرد معلول و سایرین تفاوت چندانی داشته باشد بنابراین با رعایت احترام متقابل که لازمه هر ارتباطی است، ترسی از سؤال پرسیدن نداشته باشید و هرجای صحبت که احساس کردید نیاز است، به‌ویژه در برابر افراد دارای ضعف شنوایی، درباره نوع لحن، بلندی و سرعت کلام خود بپرسید و از فرد مقابل بخواهید به هر شکل که او راحت‌تر است از شما بخواهد صحبت کنید.
در مقابل زمانی که او برای شما صحبت می‌کند، هرکجا که سخن نامفهوم بود، از او سؤال بپرسید و به فرد دارای معلولیت برای تکمیل یا توضیح سخنانش فرصت بدهید. این نوع رفتار به ویژه در تعامل با افرادی که دارای لکنت زبان هستند بسیار کلیدی خواهد بود. چنین افرادی تا زمانی که چشم و گوش‌هایتان تامل کافی برای صحبت با آنها را نداشته باشند، نزد شما احساس راحتی نخواهند کرد.
در ارتباط و گفتگو با کسی که ناتوانی گفتاری و لکنت زبان دارد، بیشتر او را تشویق کنید به جای این که با عجله کلامش را تصحیح کنید. اگر مشکلی در فهمیدن حرف‌های آن شخص دارید تظاهر نکنید که منظورش را فهمیده‌اید در نهایت اگر نیاز شد، از طرف مقابل بخواهید چیزی را که سعی دارد بیان کند بنویسد.
ممکن است در تعامل با افرادی که دارای اختلالات ارتباطی هستند نیاز داشته باشید از جملات ساده‌تر استفاده کنید اما این قاعده برای تمام افراد دارای معلولیت صدق نمی‌کند زیرا بسیاری از افراد معلول احترام و آداب معمول را در کلام و رفتارتان درک خواهند کرد بنابراین سخن شما به گونه‌ای نباشد که آنها تحقیر شوند.
برای صحبت با افراد کم شنوا یا ناشنوا به این نکته توجه کنید که سمعک ممکن است دریافت صدا را راحت‌تر کند اما به وضوح و روشنی صدا کمکی نمی‌کند. برای آگاه کردن چنین فردی می‌توانید به آرامی با زدن روی شانه او، دست تکان دادن برایش یا یک حرکت مناسب دیگر توجه او را جلب کنید.
محدودیت دیگران در ارتباط با افراد ناشنوا باعث شده خیلی از آنها لبخوانی هم بلد باشند بنابراین موقع حرف زدن موانعی چون دستها یا غذا را از مقابل لبهایتان دور کنید.
فردی که در مقابل شماست نیاز به ترحم ندارد بنابراین سعی نکنید با او مانند فردی که نیاز به کمک دارد رفتار کنید؛ اگر خواستید در هر زمینه‌ای به او کمک کنید، ابتدا با عبارتی مانند «دوست داری بهت کمک کنم؟» اجازه بگیرید و حتی بهتر است که خود فرد نحوه کمک کردن را به شما بگوید، اگر هم به کمک شما نیاز ندارد به خواست وی احترام بگذارید.
*با نابینایان شفاف صحبت کنید
تعامل با افراد نابینا لذتبخش خواهد بود، آنها اغلب دست در میان ساعد شما می‌اندازند و تا هرکجا که صحبتتان ادامه پیدا کند، همراهتان می‌شوند در این میان مراقب باشید هنگام جهت‌یابی، روشن و بدون ابهام صحبت کرده و از به کار بردن عبارات مبهمی مثل «از این طرف» خودداری کنید.
وقتی وارد اتاقی که یک نابینا حضور دارد می‌شوید یا از آن اتاق خارج می‌شوید به وی اطلاع دهید و او را از اینکه کجا هستید آگاه کنید.
*او را مخاطب اصلی خود بدانید
هنگام صحبت با فرد دارای معلولیت، با خود او صحبت کنید نه با همراه، مربی، پرستار یا والدینش زیرا هیچکدام از ما دوست نداریم که هنگام صحبت، فرد مقابلمان به کسی دیگر نگاه کرده و سئوالاتش را از او بپرسد. با افراد ناشنوا نیز مستقیما صحبت کنید و اگر طرف صحبت شما فردی اتیستیک بود که هنگام صحبت به چشم‌هایتان نگاه نمی‌کرد باز هم رو به وی باشید و مخاطب کلامتان را خود او قرار دهید.
قرار نیست کنجکاوی بیجا فرد معلول را از گفتگو با شما آزرده خاطر کند بنابراین پرسیدن از معلولیت فرد را تنها در زمانی بر خود جایز بدانید که پاسخ فرد معلول بتواند تسهیل کننده ارتباط میانتان باشد، به‌طور مثال اگر احساس می‌کنید پیاده‌روی برای دوست معلولتان که ضعف حرکتی دارد خسته کننده خواهد بود، از او بپرسید آیا این موضوع او را آزار می‌دهد یا خیر؟ بدین شکل نتیجه‌ای مشترک برای تعامل و مصاحبت و حتی تفریح و سرگرمی با یکدیگر پیدا خواهید کرد.
رضایت از صحبت درباره معلولیت، بستگی به فرد معلول دارد، برخی دوست دارند در این رابطه صحبت کنند که در ادامه معاشرت شاید فرصتی برای گفتگو راجع به این موضوع پیش‌اید اما بهتر است اصراری از سوی شما برای بعضی دیگر که تمایلی به صحبت راجع به معلولیت خود ندارند، وجود نداشته باشد.
عصا، صندلی چرخدار یا هر وسیله کمکی دیگر را مانند بخشی از بدن طرف مقابل در نظر بگیرید؛ هرگز به صندلی چرخدار کسی تکیه نکنید و آن را با نیت کمک کردن هل ندهید مگر اینکه خود فرد از شما تقاضا کرده باشد.
*توهین و تحقیر ممنوع
در پایان فراموش نکنیم که معلولیت اگرچه محدودیت‌هایی را برای فرد به ارمغان می‌آورد اما نباید هویت او را به معلولیتش خلاصه کنیم، هرکدام خصوصیات شخصیتی خاص و ویژه‌ای داریم که ما را از سایرین متمایز می‌کند.
از آن مهمتر هیچگاه به خود اجازه ندهیم از معلولیت به عنوان توهین استفاده کرده یا آن را با حقارت نام ببریم؛ الفاظی مانند افلیج، علیل، عقب مانده، اوتیسمی، کور، کر، ویلچری، زمین‌گیر، کوتوله و دیگر کلمات مشابه را به عنوان توهین و تحقیر بکار نبریم.
بدانیم که ارتباط شایسته با افراد دارای معلولیت می‌تواند باعث افزایش عزت نفس و کاهش کمرویی در آنها شود، امری که سبب می‌شود دیگر هیچ فرد معلولی به خاطر توهین و تحقیر سایرین از تحصیل، تفریح و اشتغال محروم نماند.
*احترام به جای ترحم
آنچه در ارتباطات اجتماعی با افراد دارای معلولیت باید در نظر گرفت، این نکته است که ارتباط با آنها، باید همراه احترام باشد و از ترحم به آنها دوری گزید. تفاوت این دو نوع رفتار در این است که در اولی، طرفِ موردِ احترام، انسانی بزرگ به شمار می‌آید؛ اما در گزینه ترحم، مخاطب انسانی خوار شمرده می‌شود که باید همواره دست او را گرفت و به شخصیت و روحیات وی، اندک توجهی نمی‌شود. به یاد داشته باشیم آنچه توانایی را می‌سازد، اراده است و اراده اگر بخواهد جاری شود، هیچ بهانه‌ای را نمی‌شناسد.
کد خبرنگار: 983127
انتهای پیام/ |
