بهروز اشرفی/ تحول در «سبک زندگی» افراد، یکی از پیامدهای همه‌گیری ویروس کرونا بوده و ابعاد مختلف سبک زندگی شهروندان از جمله شیوه فراغت، کار و تحصیل آنان را دچار تغییراتی چشمگیر کرده‌است.

شیوع ویروس کرونا، تاثیرات بسیار گسترده‌ای در حوزه‌های مختلف اقتصادی، سیاسی، محیط‌زیستی، اجتماعی و فرهنگی برجای گذاشته و مجموع این تاثیرات باعث شده است تا «سبک زندگی» شهروندان نیز تحت شعاع همه‌گیری این ویروس قرار گیرد و دچار تغییراتی جدی شود.

*وقتی که کرونا زندگی‌ها را متحول می‌کند

«سبک زندگی» مفهومی است که از دهه‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ میلادی، وارد ادبیات رشته جامعه‌شناسی شد. منظور از سبک زندگی، شیوه‌های منحصر به فردی است که افراد زندگی خود را براساس آن سامان می‌دهند. برخلاف زندگی در جهان گذشته که افراد اغلب به صورت یک شکل لباس می‌پوشیدند، غذا می‌خوردند، حرف می‌زدند و براساس الگوهایی مشخص، رفتار خود را شکل می‌دادند، آنان امروزه می‌توانند از میان گزینه‌های مختلف و متنوع کالا یا رفتار خاصی را انتخاب کنند. این انتخاب‌ها، هویتی ظاهری به فرد می‌دهند. هویتی که بطور حتم با هویت انتخاب شده از سوی افراد یا گروه‌های اجتماعی دیگر متفاوت است.

سبک زندگی بیشتر در انتخاب‌های فراغتی و نحوه پوشش یا مصرف اعضای یک جامعه نمایان می‌شود. بطور مثال یک نفر با انتخاب نوع فراغت و اینکه به چه چیزهایی علاقه نشان می‌دهد یا برای سفر، کدام مقصد را انتخاب می‌کند، می‌تواند تفاوت‌های هویت خود با دیگران را آشکار کند. بطور معمول جوانان بیش از هر گروه سنی دیگری علاقه دارند تا از طریق انتخاب سبک زندگی متفاوت، شکل جدید و متفاوت هویتی خود را به نمایش بگذارند.

اما شیوع ویروس کرونا باعث شده است تا تحولات گسترده‌ای در جامعه ایجاد شود و بسیاری از افراد ناچار شوند تا سبک زندگی قبلی خود را کنار گذاشته یا تغییر دهند. این تحول از طریق تغییر یا محدودیت در امکان انتخاب برخی از انواع فراغت و یا مصرف کالاها صورت گرفته است و تا زمانی که همه‌گیری ویروس کرونا مهار نشود، نمی‌توان انتظار داشت که اعضای جامعه بتوانند شیوه‌های قبلی و سبک زندگی گذشته خود بازگردند. این تغییرات هرچند ممکن است با پایان شیوع ویروس کرونا، متوقف شود، اما در صورت تداوم همه‌گیری این بیماری، ممکن است برخی از این تغییرات به صورتی پایدار باقی بمانند و برای همیشه سبک زندگی افراد را متحول کنند.

برخی از انواع سبک زندگی، به صورتی تنگاتنگ به حضور افراد در جمع‌های بزرگ وابسته بودند، چیزی که به دلیل شیوع کرونا دیگر ممکن نیست. یکی از مثال‌های مشهود در این حوزه، تحولی عمیق در سبک زندگی افرادی است که هویت خود را در قالب هواداری از تیم‌های ورزشی تعریف می‌کردند.

جوانان هوادار تیم‌های ورزشی در شهرهای مختلف، اغلب هویت خود را به هویت تیم ورزشی محبوبشان گره می‌زدند. آنان در ورزشگاه‌ها حاضر می‌شدند و بطور مداوم مسابقات ورزشی را دنبال می‌کردند. اما عدم امکان حضور تماشاگران در مسابقات ورزشی و به ویژه فوتبال، باعث شده است که دست کم در کوتاه مدت، این گروه از جوانان ناچار باشند تنها از رسانه‌ها مسابقات ورزشی را دنبال کنند. مسئله‌ای که می‌توان در دراز مدت، تعلق هویتی این گروه از افراد را متحول کند که سبک زندگی آنان را تغییر دهد.

 تعطیلی طولانی مدت سالن‌های سینما و تئاتر، سبک فراغتی برخی از جوانان را تغییر داد. سبک زندگی‌های مبتنی بر سفر و گردش نیز با توجه به شیوع ویروس کرونا، باید تغییر کنند. برخی از جوانان سبک زندگی خود را براساس سفرهای مداوم به نقاط دیدنی و گردشگری در اقصی نقاط کشور، کوهنوردی، گردش‌های شهری و مانند آن تعریف می‌کردند. اما اکنون سفرهای برون شهری یا درون شهری، بسیار خطرناک تلقی می‌شوند و این گروه از افراد ناچارند به تفریحات دیگری روی آورند. تفریحاتی که ممکن است دلخواه آنان نباشد و به انزوای جوانانی بیانجامد که به فعالیت‌های جمعی و حضور در گروه‌های بزرگ عادت داشتند.

گروه‌های علاقمند به هنرهایی همچون سینما، تئاتر، موسیقی و مانند آن نیز ناچارند تا برای مدتی از تماشای این محصولات فرهنگی چشم بپوشند. سینماها، تئاترها، کنسرت‌های موسیقی و موزه‌ها اغلب تعطیل شده‌اند و در نتیجه بسیاری از افرادی که حضور در سالن‌های سینما یا تئاتر بخش ثابتی از زندگی آنان بود، ناچارند به اکران‌های آنلاین دل خوش باشند و یا در خانه به تماشای آثار هنری مورد علاقه خود بنشینند. تمامی این تغییرات باعث می‌شود تا سبک زندگی بخش بزرگی از جامعه متحول شود؛ زیرا که الگوهای فراغتی جامعه به ناچار باید با شرایط شیوع ویروس کرونا تطبیق پیدا کند و جوانان نمی‌توانند همچون گذشته به صورت دلخواه سبک زندگی مورد نظر خود را انتخاب کنند.

*زمانی که در کنار خانواده می‌گذرد

در ابتدای شیوع ویروس کرونا، کسی تصور نمی‌کرد تا چه اندازه سبک زندگی عموم افراد به دلیل برخی ممنوعیت‌ها و محدودیت‌ها تغییر کند و مردم ناچار شوند تا از برخی از روزمره‌ترین و عادی‌ترین رفتارهای خود دست بکشند. بطور مثال اکنون رفتارهای متعارف افراد برای احوالپرسی تغییر کرده است: افراد به یکدیگر دست نمی‌دهند، روبوسی‌ها که بخش جدایی ناپذیر از رفتارهای متعارف فرهنگی بود، متوقف شده است. مهمانی‌ها و دورهمی‌ها بسیار کاهش یافته‌اند و افراد در هنگام حضور در محیط‌های عمومی باید نکات بهداشتی مختلفی را رعایت کنند، در نتیجه ترجیح می‌دهند تا جای ممکن از حضور در مکان‌های عمومی خودداری کنند.

یکی از تحولات مهم در زندگی انسانی، گسترش «دورکاری» و تغییر قانون «جدایی محل کار و زندگی» در زندگی اجتماعی انسان امروزی است.

یکی دیگر از تحولات مهم در زندگی انسانی، گسترش «دورکاری» است. در حال که جدایی محل کار از محل زندگی، همواره به عنوان یکی از ویژگی‌های جهان مدرن تلقی می‌شد، امروزه بسیاری از شرکت‌ها و سازمان‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که به دلیل توسعه زیرساخت‌های شبکه‌های ارتباطی و به ویژه اینترنت و گسترش امکانات دولت الکترونیک، دورکاری می‌تواند جایگزین مناسبی برای حضور افراد در محل کار باشد و به کاهش خطرات بهداشتی برای افراد بیانجامد. امری که در صورت تداوم ممکن است به تحولاتی اساسی در زندگی افراد بیانجامد و تعاریف رایج از معنای محل کار را تغییر دهد.

 تعطیلی طولانی مدت مدارس و دانشگاه‌ها، بطور حتم تاثیری جدی بر سبک زندگی کودکان، نوجوانان و جوانان خواهد گذشت.

معنای تحصیل و آموزش نیز بر اثر شیوع ویروس کرونا تغییر کرده است. مکان‌هایی همچون مهدکودک‌ها، مدارس و دانشگاه‌ها تعطیل شده‌اند و تداوم این تعطیلی، سبک زندگی کودکان، نوجوانان و جوانان را تغییر داده است. به ویژه نوجوانان و جوانان اکنون زمان بیشتری برای فراغت دارند و در صورت تداوم این همه‌گیری، ممکن است بازگشتن آن‌ها به شرایط پیشین برایشان کمی دشوار باشد. حضور مداوم فرزندان در خانه، باعث شده است تا والدین نیز به ناچار زمان حضور خود در خانه را افزایش دهند و اعضای خانواده، به جای گذراندن بخش عمده زمان خود در خارج از خانه، بیش از گذشته در کنار دیگر اوقات خود را سپری کنند. مسئله‌ای که می‌تواند به نزدیکی بیشتر اعضای خانواده منجر شود و سبک زندگی آنان را متحول کنند.

کرونا سبک زندگی شهروندان را به صورت گسترده‌ای تحت تاثیر قرار داده است و مشخص نیست این همه‌گیری تا چه زمانی ادامه داشته باشد؛ اما بطور حتم بازگشت به زمان پیش از شیوع ویروس کرونا به آسانی ممکن نیست و این احتمال وجود دارد تغییراتی که بر اثر ویروس کرونا در سبک زندگی افراد ایجاد شده است، دست کم تا مدتی پس از پایان این همه‌گیری نیز ادامه داشته باشد و سیمای کلی زندگی در دوران پساکرونا را نیز دستخوش تحولاتی اساسی کند.

انتهای پیام/