لعیا نورانی زنوز/ کارگران به عنوان ارزشمندترین سرمایه انسانی که در رویارویی با مسایل مبتلابه اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در صف مقدم زحمتکشان قرار دارند در تمام جوامع راه برون رفت از رکود و مشکلات در عرصه های مختلف را برای دولت ها هموار می سازند.

بدون تردید سرمایه‌های انسانی کارآمد، پرتلاش، باشور، نشاط و خلاق، عامل کلیدی در چرخ توسعه هر جامعه‌ای قلمداد می شوند لذا ارزش گذاری بر نقش کارگران توسط نهادها و دستگاه های ذیربط و رفع مشکلات و چالش های پیش رو ضرورتی اجتناب ناپذیر است.

این در حالیست که نیروهای محرکه چرخه اقتصاد به علت فقدان نگاهی همه جانبه به وضعیتی که در آن قرار دارند، عدم رسیدگی به مطالبات و عدم نظارت بر اجرای قانون با چالش های بسیاری روبه رو بوده  و فقر اقتصادی و ناتوانی در کسب امتیازات به حق زندگی اجتماعی به طرز وحشتناکی در این طبقه دامن زده است.

رویدادهای خبری ماه های اخیر نیز بیانگر این موضوع است که با توجه به وضعیت کنونی اقتصاد و شیوع ویروس کرونا، برخی از کارخانه ها، کارگاه ها و واحدهای صنفی با مشکلات عدیده ای در زمینه پرداخت حقوق و مطالبات کارگران و فعالان این نهادها روبرو هستند و در برخی از موارد چندین ماه از آخرین پرداختی ها به کارگران می گذرد که با توجه به نوسانات قیمت ها و هزینه های بالای خانوارها کارگران با مشکلات عدیده ای مواجه هستند، به طوری که به گفته فعال جنبش کارگری، اوضاع نابسامان اقتصادی باعث شده است که حتی خانواده کارگران از هم پاشیده شود.

یک فعال جنبش کارگری معتقد است: بهره‌وری به معنی قدرت تولید و بارور بودن، با فایده بودن و سود برندگی معنی شده بنابراین وقتی کارد به استخوان کارگران رسیده است، نمی توانند هزینه های اولیه زندگی خود را تامین کنند و از نبود امنیت شغلی سردرگم و در اضطراب هستند نباید انتظار بهره وری در بخش تولید داشته باشیم.

علی صحرانورد در گفتگوی اختصاصی با نای قلم، درباره وضعیت کارگران آذربایجان غربی که حالا باید به چشم یک آسیب ‌اقتصادی-اجتماعی به آنها نگاه کرد، می گوید: در آذربایجان غربی 374 هزار کارگر بیمه شده وجود دارد که با خانواده های آنها حدود یک میلیون 100 هزار نفر یعنی یک سوم جمعیت استان تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی هستند و در شرایط کنونی زندگی برای جامعه کارگری بسیار سخت و اسفناک است و از عهده تامین همان حداقل‌های زندگی هم بر نمی‌آیند.

صحرانورد اضافه می کند: نبود امنیت شغلی بزرگ‌ترین تهدید برای کارگران است، کارگرانی که هر روز صبح به سر کار می‌روند، اما برای فردای خود هیچ برنامه‌ای ندارند و معلوم نیست که آیا کاری وجود دارد یا خیر.

وی قراردادهای موقت و بی توجهی به قانون کار در هنگام عقد قرارداد، قراردادهای سفید امضاء را از جمله مصادیق ناامنی شغلی جامعه کارگری عنوان و تصریح می کند: به دلیل نبود امنیت شغلی و نامساعد بودن وضعیت بازار، برخی از کارفرمایان به اسم اتمام قرارداد کار، نیروهای خود را اخراج می‌کنند طبعا وقتی کارفرما نیروی کارش را به جای اخراج به اسم اتمام قرارداد بیرون می‌کند کارگر هم نمی‌تواند برای بازگشت به کار شکایت کند و پس از آن ناچار می‌شود به دنبال بیمه بیکاری و حقوق و سنواتش باشد.

مشاور رسانه ای مدیر کل تعاون و امور اجتماعی آذربایجان غربی ادامه می دهد: بیش از 95 درصد کارگران در بخش های مختلف خدمات، صنعت، فنی مهندسی و صنوف به صورت قراردادهای موقت و بیش از 70 درصد کارگران به صورت سفید امضا مشغول به کار هستند که این بدان معناست که عملا حق و حقوقی ندارند.

به گفته صحرانورد، کارگرانی که به صورت غیررسمی اشتغال دارند به طور قطع زیر چتر حمایتی قانون کار قرار ندارند و این یک آسیب و آفتی جدی برای جامعه کارگری محسوب می شود.

او ساماندهی قراردادهای موقت کار را یکی از ملزومات فعلی قانون کار عنوان و خاطرنشان می کند: تشکل ها و سندیکاهای کارگری در سراسر ایران از اواخر دهه 70 با جدیت به دنبال ساماندهی قراردادهای موقت کار بودند به طوری که این موضوع در ادوار مختلف مجلس مطرح و مورد بررسی قرار گرفت اما متاسفانه این موضوع مورد توجه قرار نگرفت.

*ضرورت افزایش دستمزد در بین جامعه کارگری

"نمایندگان کارگران در شورای عالی کار هر سال تلاش می‌کنند تا جلسات تعیین مزد منطبق با واقعیات روز زندگی کارگران پیش برود و به واقعی شدن نزدیک شود اما افزایش حداقل دستمزدها هیچگاه رضایت خاطر کارگران را تامین نکرده است و امسال نیز نتیجه بخش نبود.

کارشناسان و فعالان حوزه کار بر این باورند که رعایت حداقل‌های زندگی برای تعیین مزدی شایسته و عادلانه ضروری است چراکه حقوق و دستمزد کارگران باید با واقعیت‌های روز زندگی کارگران همخوانی داشته باشد."

این فعال جنبش کارگری با اشاره به اینکه ضرورت افزایش دستمزد در بین جامعه کارگری احساس می شود، تاکید می کند: چطور می شود که یقه سفیدهای پشت میزنشین از افزایش 25 درصدی برخوردار شوند اما جامعه کارگری به عنوان پیشقراولان اقتصادی و تولیدکنندگان و در عین حال فقیرترین و آسیب پذیرترین قشر جامعه از افزایش دستمزد بی بهره باشند.

صحرانورد به این نیز اشاره می کند که طی چند سال اخیر عقب‌افتادگی‌های مزد کارگران بر روی هم تلنبار شده است به طوری که نسبت به اوایل انقلاب 60 درصد کسری دستمزد داریم و در حال حاضر شکاف های بین دستمزد و تورم چشمگیر است.

وی با بیان اینکه خیلی از فرزندان کارگران به دلیل فقر مالی و اقتصادی محروم از تحصیل در مقاطع مختلف شده اند، متذکر می شود: آیا دولتمردان متوجه نیستند که زندگی کارگران رو به انحطاط است.

این فعال کارگری اذعان می دارد: بهره‌وری به معنی قــدرت تولید و بارور بودن، با فایده بودن و سود برندگی معنی شده بنابراین وقتی کارد به استخوان کارگران رسیده است، در تامین هزینه های اولیه زندگی خود درمانده و از نبود امنیت شغلی سردرگم و در اضطراب هستند و فشارهای روحی روانی بالایی دارند نباید انتظار بهره وری بالا داشته باشیم.

صحرانورد ادامه می دهد: پایین بودن میزان دستمزد کارگران و مشمولان قانون کار لطمه های فراوانی به رشد بهره وری نیروی کار و تولید زده است تا جایی که باعث افت شدید فعالیت برخی بنگاه ها و ارائه تولیدات بی کیفیت نیز می شود.

این فعال حوزه کارگری اضافه می کند: امروز زمان آن فرا رسیده تا به جای شعاردرمانی، عمل گرا باشیم و در مورد جامعه کارگری تصمیم درستی اتخاذ کنیم.

وی در عین حال ادامه می دهد: نرخ رشد جهانی دستمزد نیروی کار طبق گزارش سازمان بین‌المللی کار از 2.4 درصد در سال 2016 به 1.8 درصد رسیده است، آنچه اکنون دیده می شود رشد آهسته دستمزد است که مانع برای دستیابی به رشد اقتصادی پایدار تبدیل شده است و از این عدم رشد جهانی دستمزد باید ابراز نگرانی کرد.

 * تاثیر بیماری کرونا در زندگی نیروی کار و کارگری

صحرانورد به تاثیر بیماری کرونا در زندگی نیروی کار و کارگری اشاره و تصریح می کند: درست است که تمام هم و غم دولت، سلامتی مردم و نیروی کار است تا دچار بیماری نشوند اما فاصله گذاری اجتماعی باعث شد که کارگران از نظر معیشتی و اقتصادی آسیب زیادی ببینند چراکه کارگران اندوخته و پشتیبانی مالی آنچنانی ندارند که در دوران خانه نشینی از آن استفاده کنند، متاسفانه ما کارگرانی داریم که به نان شب محتاج هستند، کارگران روزمزد با مزد دریافتی است که باید معیشت و زندگی خود را تامین کنند در حالیکه خانه نشین شده اند و با فقر، فلاکت و بدبختی روزگار دست و پنجه نرم می کنند.

صحرانورد با اشاره به اینکه ما برای معیشت تک تک کارگران مسوول هستیم، خاطرنشان می کند: در استان آذربایجان غربی بالای 50 هزار نفر کارگر وجود دارد که در حال سازماندهی هستیم تا کارگران بیکار شده بر اثر کرونا بتوانند از مقرری بیکاری استفاده کنند.

وی با ذکر اینکه آنچه عنوان می شود از روی احساس نیست بلکه از روی ادراک است، متذکر می شود: رهاسازی اقتصاد در سال گذشته بزرگترین آسیب را به جامعه کارگری زد، سفره کارگران روز به روز تهی تر، بی رنگ و بی رونق شده است.

دبیر کانون هماهنگی شوراهای اسلامی کار آذربایجان غربی تاکید می کند: اگر مسوولان دولتی به دور از شعارهای پوپولیستی، در این شرایط کرونایی و ابرتورمی از اقشار محروم، مظلوم ‌و آسیب پذیر جامعه حمایت نکند بدون شک شاهد افزایش بزهکاری های اجتماعی، فاجعه انسانی و معیشتی خواهیم بود، به ویژه در آذربایجان غربی که محور فعالیت ها کشاورزی و دامپروری است و زمینه اشتغال آنچنان که باید و شاید وجود ندارد.

این فعال کارگری ادامه می دهد: دولت از یک سو می‌تواند با حمایت از طرف تقاضای اقتصادی و طراحی بسته‌های حمایتی و اقدامات جبرانی برای خانوارها عمل کند و از دیگر سو با ارایه تسهیلات ارزان قیمت به بنگاه‌های اقتصادی یا کاهش نرخ مالیات و فراهم کردن فضای مطلوب‌‌تر کسب و کار به طرف عرضه اقتصاد یاری برساند تا چرخ اقتصاد روان‌تر بچرخد.

* نقش تشکلات کارگری در دفاع از حق و حقوق کارگران

"کارگران برای تامین و پیشبرد سیاست های اجتماعی خود نیاز به پشتوانه های غیردولتی و سازمان های مردم نهاد و غیره دارند.

بدون تردید کارگران برای دستیابی به حقوق بدیهی و اولیه خود راهی جز ایجاد تشکل های واقعا آزاد و مستقل صنفی ندارند، تشکل هایی که کارکردی بایسته داشته باشند و نه رویکردی دولتی" حال سوال این است که آیا تشکل های کارگری استان برای جلوگیری از اجحاف و تضییع حقوق کارگران توانسته اند اقدامات مثبتی انجام دهند؟"

صحرانورد پاسخ می دهد: اعضاي شوراي عالي كار تيمي متشکل از نمایندگان دولت، کارفرمایان و کارگران است لذا تشکل های کارگری یک رای دارند و عموما نظرات آنها در شوراي عالي كار نافذ نيست و همیشه کفه ترازو به نفع بقیه سنگین تر است.

این فعال کارگری متذکر می شود: تشکل های کارگری استان فعالیت های خود را انجام می دهند ولی آنطور که باید و شاید نتوانستند در جهت دفاع از حقوق کارگران عمل کنند دلیل آن هم به خاطر نارسایی های اقتصادی و خلاهای قانونی است چه بسا بهتر از این می توانستند از حق و حقوق کارگران دفاع کنند.

صحرانورد در عین حال تصریح می کند: تشکلات کارگری و شوراهای اسلامی کار نمی توانند از حقوق کارگران پیمانکار و روزمزد دفاع کنند چون قراردادهای سفید امضا دارند و فاقد مدارک هستند.

او با بیان اینکه 60 درصد کارگران در واحدهای تولیدی مشغول به کار هستند، ادامه می دهد: از طرف دیگر تشکلات کارگری با واحدهای تولیدی و صنعتی در ارتباط هستند و نمی توانند کارگرانی که در صنوف یا خدمات و مشاغل ساختمانی مشغول به کارند را شناسایی و از حق و حقوق آنها دفاع کنند که این بزرگترین نقص است و باید در سطح کشوری حل شود.

این فعال کارگری ادامه می دهد: تشکل های کارگری در شورای عالی کار به ویژه در بحث ترمیم دستمزد کارگران تلاش های خوبی داشتند اما اینکه ابزارها و تکنیک های قانونی در دست داشته باشند و یک طرفه تصمیم بگیرند محروم هستند.

وی با تاکید بر ضرورت خروج قراردادهای کار از حالت موقت و مقابله با هرگونه قرارداد سفید امضا در جهت صیانت از نیروی کار و حفظ امنیت شغلی کارگران، خاطرنشان می کند: تأمین امنیت شغلی نیروهای کار می تواند رشد و بهره وری اقتصادی و ارتقای کیفیت تولید به معنای واقعی را سبب شود.

صحرانورد اظهار می دارد: دولت تدبیر و امید و شخص مدیرکل تعاون و امور اجتماعی استان بر تکثر تشکل های کارگری و کارفرمایی اعتقاد دارد به طوری که تعداد تشکل های کارگری و کارفرمایی در استان با 40 درصد رشد به 180 فقره رسیده است.

وی می گوید: هر چقدر تعداد تشکل ها زیاد باشد فرهنگ گفتمان چهره به چهره افزایش می یابد که مدیر کل تعاون و امور اجتماعی استان توانسته است فرهنگ گفتمان های چهره به چهره کارگری، گروه های کارگری با کارفرمایی و نماینگان دولتی فرهنگ سازی کند و کاتالیزور خوبی بین جامعه کارگری و کارفرمایی باشد.

*ضرورت نهادینه شدن فرهنگ کار

"فرهنگ، مجموعه‌ای از باورها، اندیشه‌ها و تراوشات فکری بشر و کار، فعالیت‌های اقتصادی منجر به ارزش افزوده است لذا "فرهنگ کار" مجموعه ارز‌ش‌ها، باورها و دانش‌های مشترک و پذیرفته شده یک گروه کاری در انجام فعالیت‌های معطوف به تولید و یا ایجاد ارزش افزوده را شامل می شود.

در جوامع توسعه یافته، نیروی انسانی و نگر‌ش‌های آن به کار و تولید از اهمیت فزاینده‌ای برخوردار است. در این جوامع کار به عنوان یک ارزش تلقی شده و همه افراد جامعه در سطوح مختلف کار کردن را مسیر توسعه موزون جامعه دانسته و از طریق درست کار کردن به توسعه اقتصادی کمک می کنند. از این رو عصاره "فرهنگ کار" چگونگی تولیدات ملی و میزان آن است که به نوعی به عنوان شیوه زندگی قلمداد می شود و نقش اساسی و زیربنایی در پویایی جوامع و چه بسا بر رفاه اجتماعی دارد.

*حال این سوال مطرح می شود که فرهنگ کار در جامعه ما در چه سطحی قرار دارد؟"

مشاور رسانه ای مدیرکل تعاون و امور اجتماعی استان توضیح می دهد: یکی از بزرگترین مشکل و چالشی ترین بحث در حوزه روابط کار عدم آشنایی کارگران با فرهنگ کار است.

صحرانورد می گوید: برای حرکت شتابنده به سمت شکوفایی اقتصادی، حمایت از فرهنگ کار مطلوب و مثبت مورد نیاز است، لذا وضعیت فرهنگ کار بایستی از طریق دخالت در عوامل شناخته شده فرهنگ کار متحول گردد و گرایش‌ها، بینش‌ها و دانش لازم نسبت به کار در جامعه و سازمان‌ها ایجاد شود.

به گفته وی، کار کردن و فرهنگ کار باید نهادینه شود تا از این طریق بتوان بنیادهای فرهنگ کار را بنا نهاد و در جهت تقویت آن گام برداشت.

این فعال جنبش کارگری در عین حال متذکر می شود: زمانی که نرخ تورم بالا وجود دارد و به علت عدم قابلیت انعطاف مزد با شرایط دائما در حال تغییر، هزینه جبران خدمات کاری روز به روز کاهش می‌یابد، نباید انتظار روحیه و اخلاق کاری بالا را داشت بنابراین امنیت شغلی، دستمزد بالاتر و بهبود شرایط محیط کار را می‌توان از جمله عواملی دانست که در کارکنان ایجاد انگیزه برای فعالیت و ماندن در کار می‌کند.

صحرانورد ادامه می دهد: متاسفانه امروز اینگونه نیست و حتی به مطالبات عمومی جامعه کارگری ارزش و بها داده نمی شود تا کارگر تعلق خاطر داشته باشند.

*چرا بعضی از کارگران برای اعتراض به خیابان ها می آیند؟

"در چند سال اخير، به دلايل گوناگون، شاهديم که بسياري از کارگران مشغول در حوزه هاي مختلف کاري با مشکل حقوق معوقه خود در همه زمينه ها مواجه اند و ميزان تاخير در پرداخت دستمزد و مشکلاتي ديگر در اين حوزه، گاه باعث شده دست به اعتراض هايي آرام بزنند و خواهان حق خود شوند. آیا وقت آن فرا نرسیده است که ما هم به دنبال برخوردي بهنجار و تعريف شده با اعتراض هاي کارگري باشيم، چراکه اگر ذات دل مشغولي و نگراني هاي کارگران را نپذيريم، واقعيتي انکارناپذير را ناديده گرفته ايم که نه به نفع اقتصاد جامعه است و نه فضاي رواني و سرمايه هاي اجتماعي مان."

فعال جنبش کارگری در این مورد پاسخ می دهد: مملکت و نظام و ایدئولوژی و مکتب ما دین اسلام است و «دين اسلام»؛ دين رأفت، رحمت، مودّت و دوستي است لذا برخورد ما هم در جامعه اسلامی باید توام با رافت اسلامی باشد.

صحرانورد اضافه می کند: ما به هیچ عنوان موافق این نیستیم که کارگران در کف خیابان به دنبال مطالبات خود باشند، اما معتقدیم که دولت و بخش کارفرمایی نباید با سرنوشت کارگران اینگونه بازی کنند.

وی ادامه می دهد: وقتی صدای کارگران و درد و آلام آنها توسط برخی از دولتمردان شنیده نمی شود، وقتی کارگران ماه‌ها دستمزد دریافت نکرده و قانون کار به واسطه عدم اجرا از سوی مجریان آن مورد غفلت قرار می‌گیرد، کارگران ناچار می‌شوند با به خطر انداختن خانواده، سلامتی، زندگی و همچنین هزینه کردن از شرافت خود برای پیگیری مطالبات خود به کف خیابان‌ها بیایند.

به گفته این فعال کارگری، افکار عمومی نیز این حرکت ها را امری قبیح می دانند اما کارگر با چه ابزاری از حق و حقوق خود دفاع کند؟

وی با تاکید به اینکه نباید برای بیگانگان و دشمنان قسم خورده نظام جمهوری اسلامی ایران خوراک تبلیغاتی جور کرد، خاطرنشان می کند: هر زمانی که دشمنان ما بتوانند از فرصت‌های داخل کشور برای ضربه زدن به نظام جمهوری اسلامی استفاده کنند، دریغ نمی‌کنند لذا ما نباید چنین فرصتی برای آنها بدهیم تا از فرصت اعتراضات کارگری استفاده کرده و روی این موج سواری و برنامه‌ریزی کنند تا به جمهوری اسلامی ایران ضربه‌ بزنند.

"براساس آنچه عنوان شد می توان ادعا کرد که درصد بسياري از مشكلات كارگران از ماده هاي پيچيده قانون كار و عدم اجرای درست آن نشات مي گيرد، بعد از گذشت چند دهه به نظر مي رسد وقت آن رسيده که وزارت کار و نهادهايي که درگير جامعه کارگري ما هستند با نگاهي عدالت طلبانه، برخي از جزئيات اين قانون را با حفظ چارچوب ها اصلاح کنند و هنجاري بهتر و اجتماعي تر براي بيان دغدغه هاي کارگران و کارفرمايان فراهم آورند، به طور حتم  با اصلاح قانون كار توسط قانون گذار خواهيم توانست در جهت احقاق حقوق كارگران زحمت كش و بهره بردن آنان از مزاياي شغلي قدمي برداريم."

انتهای پیام/